ردپای ته سیگارها و سرنگ ها را می گیرم و خود را به صدایی که همگان را به نقطه ای از پارک کشانده می رسانم. در چادری 5 نفر دعوایشان شده و فحش و کتکی بود که نثار هم می کردند. خون از صورت یکی از آنها سرازیر است و کسی جرأت جدا کردن آنان را ندارد چرا که سرنگ وسیله دفاعیشان است و بیماری هپاتیت یا ایدز جاری در خونشان ...

نامش لیلا است، او هم تنهاست، او در کنار چند نفر از دوستان و هم مسلکانش با کم ترین حمایت 10 سالی است که اینجا را اداره می کند و هر روز شاهد حضور زنان معتادی است که زندگی هر کدامشان تراژدی غم انگیزی را به دنبال دارد.

 از خانه خورشید برایم می گوید: این موسسه از سال 1385 تاکنون در منطقه 12 شهرداری تهران واقع در خیابان شوش (دروازه غار) فعالیت خود را با هدف ارائه خدمات و کاهش آسیب های ناشی از اعتیاد برای زنان سوء مصرف کننده آغاز کرد. در زمستان 1393 با توجه به تجربیات، مشاوره های انجام شده و آگاهی از کاستی ها و نیازهای موجود بر آن شدیم تا گروه هدف را تغییر دهیم و حمایت ها را برای زنانی که قطع مصرف کرده اند و دارای فرزند هستند، متمرکز کنیم.

زنان در حال بهبودی از سوء مصرف مواد و فرزندان خردسال و نوجوان آن ها محدودیت های بسیاری را تجربه می کنند و نیازمند دریافت حمایت های اجتماعی هستند تا سلامت خود را حفظ کنند.

در میان گفتگو، زن جوانی به نام مینا چندباری برای انجام کاری به داخل اتاق آمد. ارشد می گوید: این خانم  بهبودیافته این مرکز است و پسری به اسم رادین دارد اوایل هرازگاهی با ترس به اینجا می آمد و سریع فرار می کرد تا اینکه با جلب نظر وی از بازگشت مجدد به سوء مصرف موجب ترکش شدیم و سعی کردیم تا دوباره مادرش را راضی کنیم تا او را بپذیرد چرا که زنان دارای سابقه سوء مصرف عموماً از حمایت های خانواده و جامعه بی بهره اند، تبعیض را تجربه می کنند و نیاز به دریافت حمایتهایی دارند که در معرض بازگشت سوء مصرف قرار نگیرند. اگر بیماری اعتیاد را یک بیماری جسمی، روانی و اجتماعی بدانیم، درمان این بیماری رفتاری با نگاه حمایتی همه جانبه، سیستمی و انسانگرایانه می تواند نتیجه بخش باشد.

لیلا ارشد از اعماق وجود می کوشد تا زنان معتاد را به زندگی برگرداند و کورسویی از محبت را در دلشان روشن کند. اما عده ای بر این تصورند که با تأسیس این موسسه در این محله، اعتیاد افزایش پیدا کرده است. در صورتی که به گفته ارشد از زمانی که او در دهه 50 دانشجوی مددکاری اجتماعی و در دهه 70 عضو هیئت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان بوده، اعتیاد نیز در این محله دیده می شد و افزایش آن دلیل بر وجود این مرکز نیست و ارائه برخی خدمات بدون برنامه ریزی و صرفاً دلسوزانه به معتادان سبب شده تا آنان از مکان های دیگر به پارک حقانی بیایند چرا که در این پارک هم سرویس بهداشتی است و هم حمام و هر شب به آن ها شام رایگان می دهند و این امر موجب شده تا تلاش این افراد برای اقدام به بهبودی کمتر شود و مشکلات دیگری بوجود آید، که برای حل مسئله و رفع آن نامه ای به شهردار منطقه 12 نوشته ایم:

جواب به کنجکاوی در خصوص علت: تا زمانی که ما نگاهی همه جانبه به تجربیات و برنامه های سال های گذشته در کشورمان و تجربیات موفق سایر کشورها برای پیشگیری و درمان، نداشته باشیم و با برنامه ریزی و تبلیغات درست چاره اندیشی نکنیم، وضع به همین صورت است. 

از آذر سال 1393 که مرکز گذری درمان زنان مصرف کننده را تحویل دادیم و بر حمایت زنانی که قدم بزرگی برداشته و قطع مصرف کرده اند،  متمرکز شدیم، هنوز نتوانسته ایم پروژه مشخصی را با نهاد دولتی خاصی داشته باشیم . سازمان بهزیستی ظاهرا پروژه ای برای توانمندسازی و حمایت ندارد و سازمان های مرتبط دیگر هم پیشنهادی برای فعالیت به ما نداده اند. 

حمایت و خدمات رسانی به زنان آسیب دیده و دارای سابقه سوء مصرف، کار دشواری است زیرا این گروه برای خیرین سنتی جذابیت و مقبولیت لازم برای دریافت کمک را ندارند و افرادی هم که دغدغه سلامت اجتماعی را دارند معمولا از امکانات مالی کافی و مناسبی برای حمایت اجتماعی و مالی این گروه برخوردار نیستند و این مشکلات باعث تداوم روند آسیب می شود در حالی که تجربه نشان می دهد که آموزش مهارت های اجتماعی و اشتغال دو رکن اساسی و بسیار موثر در پیش گیری از اعتیاد هستند.

ما همواره درصددیم با حمایت زنان از لغزششان جلوگیری کنیم و به آنها آموزش می دهیم که مهارت مقاومت در برابر پیشنهاد مصرف دوباره را داشته باشند. بسیاری از این زنان نیز مادر هستند که باید فرزند پروری را یاد بگیریند و ارتباط خود را با خانواده شان ترمیم کنند.

از آذر 1393 تاکنون 130 پرونده تشکیل دادیم و در جهت حمایت اجتماعی و توانمندسازی زنان کوشیدیم و در راستای اشتغال آنان نیاز به پشتوانه بزرگی داریم تا زنان در فضایی امن با مشاغلی چون بسته بندی کسب درآمد کنند و بتوانند پس از مدتی به استقلال برسند هر چند پس از مستقل شدن آنان را رها نمی کنیم و پیوسته حامیشان هستیم اما متأسفانه افراد محلی این فعالیت ها را نادیده گرفته و  به دلیل مشکلات و تصور نادرست ما را مسب افزایش اعتیاد در این محله میدانند در حالیکه حضور ما و دیگر گروه های فعال در محله طی این سالها با هدف کاهش آسیب و حمایت از گروه های در معرض خطر و آسیب بوده و هست. 

در نگاه اول ظاهرشان اصلا نشان نمی دهد که روزگاری در پوچی بودند اما مدتي است که تاريکي را رها کرده و در مأمن امن کارگاه خورشيد مشغول به کار هستند.

بهاره 45 ساله است که یک دختر 25 ساله  و یک پسر 28 ساله دارد و حدود 6 سالی اعتیاد داشته است و از سختی آن دوران می گوید:

شوهرم مصرف کننده بود و من نیز توسط او و بدون آگاهی از پیامد اعتیاد معتاد به شيشه و کراک شدم و هر بار که قصد ترک داشتم به خاطر جدايي از همسر، مشکلات مالي، عدم اعتماد به نفس و .. دوباره لغزش می کردم. برادرم هم مصرف کننده بود و حدود 7 سالي اعتياد داشت اما خوشبختانه اقدام به ترک کرد و وقتي ديد که من در شرايط بدي به سر مي برم و از اينکه تنها زن معتاد در فاميل هستم و خجالت مي کشم، راه را براي ترک من باز کرد و من از طريق یک کلينک حمايتي با اینجا آشنا شدم. اينجا به انسان اميد و روحيه مي دهد و باعث پيشرفتش مي شود.

بهاره با اشاره به اين که افرادي که اعتماد به نفس کمي دارند و در فقر به سر مي برند بيشتر از بقيه در دام اعتياد مي افتند، مي گويد: بايد رسانه ها سطح آگاهي را بالا ببرند و به جوانان نشان دهند که آخر اعتياد، نابودي است.

بهاره اکنون قطع مصرف کرده است و از جامعه مي خواهد که به او اعتماد کنند. دخترش او را پذيرفته اما پسرش مي گويد تو سرنوشت ما را عوض کرده اي! او مي خواهد جبران کند اما نياز به اشتغال و وام مسکن و ... دارد تا اين روند را تسريع بخشد.

دلآرام ، زني ميانسال است که حدود 29 سال اعتياد داشته و 6 سالي است که ترک کرده است و در اين باره مي گويد: من قبل از ازدواج هيچ آشنايي با مواد مخدر نداشتم اما شوهرم مصرف کننده بود و هميشه اين موضوع را انکار مي کرد و مي گفت من به خاطر اينکه در شيفت شب کار مي کنم و براي جلوگيري از خوابالودگي، هروئين مي کشم و اصلا معتاد نيستم و زماني که من دچار درد و ناراحتی مي شدم مي گفت مقداري هروئين مصرف کن که دردت تسکين يابد تا اينکه چشم باز کردم و ديدم معتاد شدم. 5 فرزند دارم که حدود 16 سالي آنان را نديدم اما بعد از ترک دوباره رابطه مان برقرار شد و خدا را شکر همگيشان سالم هستند.

دلآرام مي گويد: امثال ما به مرزي مي رسيم که عاجز و درمانده مي شويم و مي خواهيم زندگي بدون مواد را تجربه کنيم اما بعد از ترک نياز به حمايت داريم. مسئولين هم بايد به ياري ما بشتابند و سخت گيري بیشتری کنند تا آمار اعتیاد کاهش پیدا کند. حتي نبايد به معتادان در پارک خدمات ارائه شود. وجود حمام، سرويس بهداشتي و غذا يک معتاد را تشويق به ترک نمي کند بلکه بدتر او اين روند را ادامه مي دهد چرا که به او سخت نمي گذرد.

منیره 37 ساله است و با يک دختر 21 ساله و پسر 16 ساله،  5 سالي است که مصرف شيشه را ترک کرده است. او 3 سال اعتياد داشته و علت آن را چنين مي گويد: پدر من مصرف کننده بود اما من درصدد لاغري بودم تا اينکه يکي از دوستانم داروي لاغري اي  به من داد و گفت تايلندي است و اصلاً‌ اعتياد ندارد و من لحظه اي فکرش را نمي کردم که روزي معتاد شوم و وقتي فهميدم که آب از سرم گذشته بود،‌ بسيار سعي کردم تا خانواده ام نفهمند اما نشد.

 منيره درباره ترک اعتياد مي گويد: معتاد باید خودش بخواهد تا ترک کند و به زور نمي توان او را ترک داد.  من هنوز هم گاهی وسوسه می شوم اما دیگر خودم نمی خواهم مصرف کننده باشم چرا که به نقطه اي رسيدم که از رفتارهای خودم خسته شدم.

اما گاهي اوقات شرايطي براي انسان پيش مي آيد، مسائل زیادی به او فشار مي آورد  و سعي مي کند با پناه بردن به مواد مشکلاتش را فراموش کند. من اکنون از همسرم جدا شده ام و بدون حمايت با دو فرزندم زندگي مي کنم. مستأجرم و مشکلات مالي فراواني دارم اما حمايتي از جانب مسولين نيست تا دوباره به اعتياد روي نياورم.

ستاره، 31 ساله، 14 سالي است معتاد است يک دختر 14 ساله دارد و زندگيش را اين چنين مرور مي کند : 2 سال با همسرم زندگي کردم و او به خاطر پاره اي از مشکلات دست به خودکشی زد و من دچار مشکلات روحی و رواني بسياري شدم و همين باعث گرايش من به مصرف مواد شد. 6 سالي کارتن خوابي کردم و آن بدترين دوران زندگیم بود و وقتي شيشه مي کشيدم و چشمانم را مي بستم با همسر و دخترم زندگي مي کردم اما فقط رويا بود. اکنون که بعد از اين همه سال رها شدم، دخترم همچنان با من قهر است و رفتار بردارانم آنطور که بايد نيست. خانه خورشيد تنها جايي است که مرا تسکين مي دهد .

اما فریده 39 ساله،‌ مصرف کننده شیشه و هروئین  8 سال اعتیاد داشته و کارتن خوابي را تجربه کرده و اکنون 3 ماهي است که ترک کرده است و 2 فرزند 20 ساله و 21 ساله دارد  و اختلافات خانوادگی را دليل اعتياد خود مي داند و مي گويد: من توسط دخترخاله مصرف کننده ام معتاد شدم و از کلينک حمايتي پزشکان بدون مرز به خانه خورشید آمدم و در اينجا با همدرداني آشنا شدم که به من انگيزه دادند تا به زندگي امید پیدا کنم. 

راست می گویند از خانه خورشید که جدا می شوم، امنیت از من دور می شود و چون طعمه نگریسته می شوم آن چنان که به سرعت نور خود را به ایستگاه مترو شوش می رسانم.

منبع: باشگاه خبرنگاران