هم نشینی عشق و عقل در حکمت اشراق   www.holoo1.ir

شهاب الدین یحیی ابن حبش بن امیرک ابوالفتوح سهروردی معروف به 'شیخ اشراق' در سال 549 هجری در قریه سهرورد از توابع شهرستان خدابنده زنجان چشم به جهان گشود . . .

به ادامه مطلب برويد

    سهروردی نه همچون فیلسوفان غرق در برهان شده و نه مانند عارفان به یک باره از استدلال دست شسته؛ او حکیمی است که با پایه گذاری 'مکتب اشراق'، ذوق اشراقی و بحث برهانی را در هم آمیخته و حق هر کدام را در کسب معرفت ادا کرده است.

به گزارش ایرنا، سهروردی از برجسته ترین حکیمان و فیلسوفان مسلمان و مؤسس یکی از مهمترین مکتب ها و جریان های فلسفی در اسلام با عنوان «حکمت اشراق» است، او زندگی کوتاه اما پر ثمری داشت و با حیات 38 ساله خود، حیاتی دوباره به حکمت ایرانی بخشید.

حکمت اشراق که از سویی به تصریح موسس آن (شهاب الدین سهروردی) احیای حکمت نوری ایرانیان باستان است بیشترین سنخیت را با تعالیم بلند و آموزه های شیعی دارد و از این جهت از طرف حکما و متکلمان شیعی مورد توجه و استقبال قرار گرفته است.

شهاب الدین یحیی ابن حبش بن امیرک ابوالفتوح سهروردی معروف به 'شیخ اشراق' در سال 549 هجری در قریه سهرورد از توابع شهرستان خدابنده زنجان چشم به جهان گشود و تحصیلات خود را در نزد مجد الدین جیلی در مراغه پیگیری کرد و سپس برای کسب مراتب علمی بالاتر به نزد
ظهیرالدین قاری در اصفهان رفت و در این دوره با امام فخر رازی از بزرگان اندیشه در روزگار هم مکتب بود.
سهروردی برای سیر و سلوک معنوی به سیر آفاقی و انفسی پرداخت و آن را با سفر به بلاد گوناگون اسلامی همراه کرد. او در نهایت در شهر حلب اقامت گزید و با شاهزاده ایوبی، ظاهرشاه انس و دوستی گرفت. سر انجام بر اثر علل و عواملی منفور برخی از علمای قشری قرار گرفت و آنان فتوا به قتل او دادند.
' نور'، مفهوم اصلی و محوری در حکمت اشراق است. واژه « اشراق» به معنی تابش نور و نورافشانی است؛ ' نور' در فلسفه ایرانی یا همان 'حکمت خسروانی' نیز در کانون توجه قرار دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مراد سهروردی از 'نور'، اعم از نور فیزیکی و متافیزیکی است، به زعم سهروردی انسان برای کسب معرفت و نیل به حقیقت باید در معرض پرتو افشانی قرار گیرد تا از طریق مشاهده بی و اسطه به درک حقایق نایل شود.

طاهره کمالی زاده افزود: 'اشراق' با الهام و کشف و شهود متفاوت ولی همراه است، الهام و شهود از راههای افاضه علم است ولی اشراق با مشاهده و شهود قرین است و در پرتو اشراقات انوار است که کشف و شهود محقق می گردد و امور بر انسان ظاهر می شود.

وی به جایگاه مشاهده بی واسطه در دریافت معارف در نزد سهروردی اشاره و خاطرنشان کرد: تفاوت روش اشراق با روش اهل تصوف و عرفا این است که در روش اشراقی، بحث (استدلال) و ذوق توأمان است و استدلال عقلی و برهان در کنار شهود و دریافت باطنی اصالت و کاربرد دارد و اتفاقا شرایط را برای درک عموم فراهم می سازد؛ بنابراین می توان گفت عرفا دریافت های ذوقی و تجربیات عرفانی خود را به مشارکت نمی گذارند ولی سهروردی از طریق استدلال در صدد است تا مشاهدات اشراقی خود را به دیگران منتقل کند.

مولف کتاب 'مبانی حِکمی هنر و زیبایی از دیدگاه شهاب‌الدین سهروردی' اظهار داشت: در نظر سهروردی استدلال عقلی به اندازه مشاهده دارای اعتبار است، بنابراین در حکمت ذوقی و اشراقی، عقل و استدلال عقلی زبان بیان مطالب عمیق حِکمی است، در حالی که در نظر اصحاب حکمت بحثی و استدلالی، عقل وسیله رصد حقایق است.

کمالی زاده خاطر نشان کرد: سهرودی با اینکه 'فلسفه مشاء' که قائم به استدلال و بحث است را به چالش می کشد ولی روش استدلالی و عقلی آن حفظ می کند و برای ارائه دریافت های اشراقی خود از استدلال عقلی بهره می گیرد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی معتقد است: حکمت اشراق بسیاری از خلأهای حکمت مشاء را به ویژه در جهان شناسی و معرفت شناسی تکمیل می کند، سهروردی بر خلاقیت نفس انسانی و ادراک آن خیلی تاکید دارد و همین ادراک خیالی است که زمینه خلاقیت در انسان را فراهم می سازد.

کمالی زاده به آثار داستانی و رمزی سهروردی اشاره کرد و گفت: زبان رمز در حکمت اشراق این قابلیت و ظرفیت را دارد که معانی بلند عقلانی، حکمی و فلسفی را ملموس و محسوس گرداند و شرایط حضور معانی عقلی فلسفی را در جامعه فراهم سازد.

رساله ها و داستان های رمزی، بخش مهمی از آثار سهروردی است که شماری از آنها به زبان فارسی و برخی نیز به عربی است؛ از جمله آثار می توان به 'عقل سرخ' ، 'آواز پر جبرئیل'، 'صفیر سیمرغ'، 'لغت موران'، ' روزی با جماعت صوفیان '، 'فی حقیقة لعشق'، 'غربةالغربیة'، 'هیاکل النور' و 'کلمة التصوف' اشاره کرد.

در برخی منابع تعداد آثار برجای مانده از شیخ اشراق را 50 مجلد ذکر کرده اند، فهرستی از این آثار را شاگرد و مرید او در 'نزهة الارواح' آورده است.
'حکمت الاشراق 'مهم ترین و معروف ترین کتاب سهروردی است. او در این کتاب که به زبان عربی است به تبیین و تشریح آرای خود پرداخته است. سهروردی در مقدمه این کتاب خواندن آن را به کسانی که تنها جویای حکمت بحثی و استدلالی هستند توصیه نمی کند. او بهره مندی از تابش بارقه های الهی را از شرایط خوانندگان کتاب 'حمکت الاشراق' عنوان کرده است.

'تلویحات'، 'المقاومات' و ' المشارع و المطارحات ' هم از دیگر کتاب های مهم سهروردی به زبان عربی است.
هشتم مردادماه در تقویم کشور به نام حکیم سهروردی رقم خورده و روز بزرگداشت شیخ اشراق نام گذاری شده است. ..

ايرنا